Chứng khoán là gì? Thị trường chứng khoán là gì? Các loại chứng khoán hiện có

Kiến_thức_phục_vụ_NGHỀ_Trading

1. Chứng khoán là gì? Vai trò của chứng khoán đối với nền kinh tế

1.1. Chứng khoán là gì?

Chứng khoán là chứng từ có giá dài hạn hoặc bút toán ghi sổ xác nhận các quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với phần vốn hoặc tài sản của tổ chức phát hành. Các công ty thường phát hành chứng khoán để huy động vốn từ thị trường. Nhà đầu tư mua chứng khoán đồng nghĩa họ là chủ sở hữu một phần tài sản hoặc vốn của doanh nghiệp phát hành.

Theo khoản 1 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 định nghĩa thì:

Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau đây:

• Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;
• Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký;
• Chứng khoán phái sinh;
• Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.

Ở Việt Nam, Chứng khoán được hiểu rộng rãi bởi giới đầu tư/giao dịch (Investors/Traders) thường liên quan đến Cổ phiếu và Trái phiếu vì thị trường các công cụ tài chính phức tạp hơn vẫn còn sơ khai như quyền chọn phái sinh mới phát triển năm 2018. Tuy nhiên, đối với các nhà đầu tư/giao dịch tại các thị trường quốc tế thì lại rất quen thuộc với các công cụ tài chính phái sinh như quyền chọn.

Xem thêm: Top 8 hình thức đầu tư tài chính hiệu quả nhất hiện nay

1.2. Đặc điểm của chứng khoán

• Tính thanh khoản (tính lỏng): Chứng khoán có tính thanh khoản cao hơn các tài sản khác, thể hiện qua khả năng tự do mua bán trên thị trường. Các chứng khoán khác nhau thì khả năng chuyển nhượng sẽ khác nhau. Trong đó, cổ phiếu có tính thanh khoản cao nhất.
• Tính rủi ro: Giá trị của chứng khoán sẽ chịu nhiều rủi ro như rủi ro thị trường, lạm phát, rủi ro chính trị,... khiến giá tăng hoặc giảm ảnh hưởng đến lợi nhuận của nhà đầu tư.
• Tính sinh lợi: Chứng khoán là một tài sản tài chính có khả năng sinh lời, tạo ra thu nhập cho người sở hữu. Nguồn thu nhập này có được từ việc chia cổ tức hoặc từ việc tăng giá chứng khoán trên thị trường.

1.3. Vai trò của chứng khoán đối với nền kinh tế

Chứng khoán được xem là thước đo sức mạnh của nền kinh tế. Bên cạnh đó, muốn biết công ty có hoạt động tốt hay không, các nhà đầu tư có thể dựa vào các chỉ số đo lường hay giá cổ phiếu của các công ty.

Trong nền kinh tế tiên tiến hiện nay, chính phủ muốn kiểm soát tốt hơn về tình hình hoạt động của doanh nghiệp thường sẽ dựa vào diễn biến của thị trường chứng khoán.

2. Các loại chứng khoán hiện có trên thị trường

2.1. Chứng khoán vốn (cổ phiếu, chứng chỉ quỹ)

Chứng khoán vốn (equity security) là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành ra với mục đích nhằm xác nhận quyền sở hữu vốn của công ty. Người sở hữu chứng khoán vốn cũng có nghĩa là người sở hữu công ty, họ có quyền hưởng những lợi ích từ hoạt động kinh doanh mang lại.

Cổ phiếu thường, cổ phiếu ưu đãi, chứng chỉ quỹ được xem là 3 loại chứng khoán vốn hiện nay. 

• Cổ phiếu thường còn có tên gọi cổ phiếu phổ thông đại diện cho quyền sở hữu của cổ đông trong công ty cổ phần. Cổ phiếu này được trao đổi mua / bán nhiều nhất và lưu hành rộng rãi trên thị trường chứng khoán.
• Cổ phiếu ưu đãi là chứng chỉ xác nhận quyền sở hữu trong một công ty, người nắm giữ cổ phiếu ưu đãi được gọi là cổ đông ưu đãi của công ty. Đồng thời, cho phép người nắm giữ loại cổ phiếu này được hưởng một số quyền lợi ưu tiên hơn so với cổ đông thường. Các loại cổ phiếu ưu đãi thường gặp bao gồm: Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết, cổ phiếu ưu đãi cổ tức, cổ phiếu ưu đãi hoàn lại.
• Chứng chỉ quỹ là một loại chứng khoán được phát hành bởi các công ty quản lý quỹ, xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư với một phần vốn góp vào quỹ. Số tiền trong quỹ được sẽ được mang đi đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu, vàng, bất động sản, … Các nhà đầu tư sẽ không trực tiếp kiểm soát và ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư của số tiền trong quỹ. Công ty quản lý quỹ sẽ có đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm quản lý và sử dụng số tiền trong quỹ hợp lý để sinh lời tối đa.

Xem thêm: Chơi chứng khoán là gì? Có mấy loại?

2.2. Chứng khoán nợ (trái phiếu)

Chứng khoán nợ (debt security) là một công cụ nợ, chứng nhận mối quan hệ chủ nợ của người sở hữu đối với công ty. Ví dụ về loại chứng khoán này có thể kể đến các loại như trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, chứng khoán nợ tồn tại dưới dạng trái phiếu, chứng khoán dạng nợ và công cụ tài chính phái sinh. Trên thị trường, chứng khoán nợ có tỷ trọng giao dịch khá cao.

Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền lợi của người sở hữu với phần vốn nợ của tổ chức phát hành. Người sở hữu trái phiếu được hưởng khoản lãi cố định, phần lãi này không phụ thuộc vào kết quả dùng vốn. Tuy nhiên, người sở hữu trái phiếu không có quyền tham gia hoạt động quản lý đối với công ty mà mình đầu tư.

Hiện nay có 2 loại trái phiếu phổ biến là Trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp:

• Trái phiếu chính phủ đây được xem là loại trái phiếu có độ mức rủi ro thấp nhất. Thông thường người mua được hưởng lãi suất cố định theo kỳ hạn.
• Trái phiếu doanh nghiệp do doanh nghiệp phát hành với mục đích kêu gọi vốn đầu tư  để mở rộng quy mô kinh doanh hoặc đầu tư đổi mới hình thức kinh doanh. Thay vì công ty đi vay ngân hàng phải chờ thời gian thẩm định và giải trình thì doanh nghiệp huy động vốn bằng cách phát hành trái phiếu để chớp lấy cơ hội kinh doanh kịp thời của các nhà đầu tư muốn đầu tư vào công ty.

Xem thêm: Các loại chứng khoán phổ biến trên thị trường hiện nay

2.3 Chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở. Nhằm nhiều mục tiêu khác nhau như phân tán rủi ro, bảo vệ lợi nhuận hoặc làm tăng lợi nhuận khi đầu tư.

Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong thời gian tới.

Chứng khoán phái sinh bao gồm 4 loại chính:

• Hợp đồng kỳ hạn: Là một thỏa thuận giữa hai bên tham gia để mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước ngay ở thời điểm hiện tại.
• Hợp đồng tương lai: Là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán.
• Hợp đồng quyền chọn: Người nắm giữ hợp đồng quyền chọn có quyền, nhưng không có nghĩa vụ, mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định trước.

Hợp đồng hoán đổi: đây là loại hợp đồng thỏa thuận giữa hai bên về việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai. Hợp đồng sẽ quy định rõ thời điểm hoán đổi dòng tiền và phương pháp tính toán cụ thể.

Xem thêm: Cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu từ A - Z

3. Thị trường chứng khoán là gì?

Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra tất cả các hoạt động mua bán, chuyển nhượng cổ phiếu, trái phiếu,... nhằm mục đích kiếm lời. Các giao dịch trao đổi trên thị trường sẽ làm thay đổi chủ sở hữu của chứng khoán. Chứng khoán trên thị trường được giao dịch chủ yếu qua sở giao dịch chứng khoán hoặc các công ty môi giới chứng khoán.

Các cơ quan, tổ chức quản lý thị trường chứng khoán bao gồm Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC), Sở Giao dịch Chứng khoán Hồ Chí Minh (HoSE), Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) và Trung tâm Lưu ký Chứng khoán (VSD) là nơi lưu trữ các thông tin về chứng khoán.

Nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán dựa vào Điều 5 Luật Chứng khoán 2019 như sau:

“Điều 5. Nguyên tắc hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán

1. Tôn trọng quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán; quyền tự do giao dịch, đầu tư, kinh doanh và cung cấp dịch vụ về chứng khoán của tổ chức, cá nhân.
2. Công bằng, công khai, minh bạch.
3. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.
4. Tự chịu trách nhiệm về rủi ro.”

Xem thêm: Các thuật ngữ trong chứng khoán cần nhớ khi thị trường thất bát

Thực_chiến_NGHỀ_Trading

4. Có nên đầu tư vào chứng khoán?

Có nên chơi chứng khoán hay không là thắc mắc chung của rất nhiều nhà đầu tư hiện nay. Bởi mặc dù hoạt động đầu tư này có thể đem lại lợi nhuận rất cao nhưng đi cùng với đó là mức độ rủi ro không hề thấp.

Theo quan điểm của người viết, với những lợi ích có được từ việc đầu tư chứng khoán thì đây thực sự là một kênh đầu tư đáng để trải nghiệm. Tuy nhiên, phương pháp và cách đầu tư chứng khoán hiệu quả thì không phải ai cũng có thể nắm bắt được.

Với những người mới học chơi chứng khoán và chưa có nhiều kinh nghiệm thì nên lựa chọn phương án đầu tư khôn ngoan. Ngoài ra, hãy tích cực thăm dò thông tin từ thị trường thông qua trung gian môi giới cũng như tìm hiểu các phương pháp đầu tư đem lại lợi nhuận. Đồng thời, hạn chế tối đa rủi ro có thể xảy ra bằng cách đầu tư với số vốn ít cho mỗi loại chứng khoán tiềm năng.

Dần dần, với những kinh nghiệm tích lũy được thì nhà đầu tư hoàn toàn có thể tự lựa chọn công ty có tiềm năng phát triển tốt để đầu tư và kiếm lời. Sự kỳ vọng khi lựa chọn một mã cổ phiếu, sự hồi hộp và căng thẳng khi theo dõi các tin tức và biến động trên thị trường, quãng thời gian phân tích, so sánh và sự quyết đoán khi lựa chọn thời điểm chốt lời cũng như cảm xúc vỡ òa khi thu được lợi nhuận thực sự sẽ đem lại những trải nghiệm và cung bậc cảm xúc độc đáo, khác biệt mà không có bất cứ lĩnh vực nào có thể mang lại.

Xem thêm: Đầu tư chứng khoán cần bao nhiêu tiền

5. Top 3  sàn chứng khoán uy tín tại Việt Nam

5.1 Sàn chứng khoán HNX

HNX được nhiều nhà đầu tư biết đến là là một trong những sàn chứng khoán nổi tiếng nhất ở Việt Nam. HNX đây là tên viết tắt của Hanoi Stock Exchange – là sàn giao dịch chứng khoán tại Hà Nội. Chỉ số thị trường chứng khoán của Việt Nam gồm một số mã chứng khoán được giao dịch tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội được gọi là HNX-Index. Sàn này bắt đầu hoạt động vào 08/03/2005.

HNX tổ chức quản lý và điều hành thị trường giao dịch chứng khoán hiệu quả, minh bạch và công bằng. Sàn phát triển hạ tầng cơ sở và các sản phẩm mới nhằm mục đích phục vụ cho sự phát triển của thị trường chứng khoán trong nước. Đây là kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế, đồng thời đảm bảo lợi ích cho nhà đầu tư và doanh nghiệp tham gia thị trường ở mức cao nhất.

Một số thông số cơ bản về HNX:

Đơn vị yết giá: Đối với giao dịch cổ phiếu: 100 đồng. Không quy định đối với giao dịch thỏa thuận và giao dịch trái phiếu.

Sản Phẩm Giao Dịch : Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ ETF, chứng chỉ quỹ đóng, giao dịch thỏa thuận và chứng khoán phái sinh. Hiện tại các sản phẩm này chỉ gói gọn trong phạm vi các công ty có vốn đầu tư trong nước.

Đơn Vị Giao Dịch:

• Đơn vị giao dịch (lô chẵn): 100 cổ phiếu/trái phiếu đối với giao dịch khớp lệnh.
• Không quy định đơn vị giao dịch với những giao dịch thỏa thuận nhưng khối lượng giao dịch tối thiểu phải từ 5000 cổ phiếu/ 1000 trái phiếu.
• Giao dịch lô lẻ: thực hiện theo phương thức giao dịch thỏa thuận trên hệ thống HNX hoặc bằng các hình thức khác tuân theo quy định của pháp luật.

Xem thêm: Cách đọc bảng giá chứng khoán cho người mới chuẩn nhất

5.2. Sàn chứng khoán HOSE

HOSE là một trong những sàn chứng khoán tốt nhất tại Việt Nam hiện nay. HOSE là viết tắt của Ho Chi Minh Stock Exchange, là Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập tháng 7/2000.

HOSE là một đơn vị trực thuộc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh hoạt động với mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Nhà nước với mức vốn hóa thị trường 2,678,992 tỷ đồng.

HOSE là một thể chế chính thức mà các trái phiếu chính phủ cần thông qua đó mới được phép phát hành. Bên cạnh đó, HOSE đóng vai trò của một thị trường thứ cấp cho việc phát hành các trái phiếu hiện hữu và có nhiệm vụ phát triển thị trường vốn, ban hành quy định và cấp giấy phép niêm yết và giấy phép hoạt động cho các doanh nghiệp và công ty chứng khoán.

Một số thông số về sàn giao dịch này:

Cơ chế giao dịch: đặt - khớp lệnh tự động với khả  năng đáp ứng 300.000 lệnh mỗi ngày.

Đơn vị yết giá phải đáp ứng điều kiện Vốn điều lệ lớn hơn hoặc bằng 120 tỷ đồng, thời gian hoạt động dưới hình thức Công Ty Cổ Phần ít nhất 2 năm trở lên. Nợ quá hạn không quá 1 năm và không lỗ lũy kế tính đến năm đăng ký niêm yết

Đơn vị giao dịch:

• Giao dịch khớp lệnh lô chẵn: 10 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ ETF, chứng chỉ quỹ đóng. Khối lượng tối đa 500.000 cổ phiếu.
• Khối lượng Giao dịch thỏa thuận: 20.000 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ ETF, chứng chỉ quỹ đóng và không   quy đinh đơn vị giao dịch đối với giao dịch thỏa thuận
• Giao dịch cổ phiếu lô lẻ thực hiện trực tiếp giữa nhà đầu tư với công ty chứng khoán, giá bằng 90% giá tham chiếu của ngày ký hợp đồng.

5.3. Sàn chứng khoán Upcom

Sàn Upcom (Unlisted Public Company Market) là thị trường của những công ty đại chúng phát hành chứng khoán ra công chúng nhưng chưa được niêm yết. Sàn Upcom chịu sự quản lý trực tiếp của Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (Sàn HNX).

Khi cổ phiếu của công ty chưa đăng ký hoặc chưa đáp ứng đủ điều kiện niêm yết trên sàn HoSE và HNX thì chúng sẽ được giao dịch trên sàn Upcom. Với sự minh bạch, công khai từ quy định, các chính sách và giao dịch đơn giản, sàn Upcom ngày càng được các nhà đầu tư yêu thích hơn bao giờ hết.

Một số thông tin về sàn UpCom:

Thời gian giao dịch:

• Buổi sáng: 9h - 11h30.
• Buổi chiều: 13h30 - 15h.

Đối với phương thức khớp lệnh liên tục thì trong ngày chỉ diễn ra duy nhất một phiên vào buổi sáng và một phiên vào buổi chiều. Đối với phương thức giao dịch thỏa thuận thì không có quy định về số lần đặt lệnh cũng như thời gian, chỉ cần đảm bảo giao dịch khi sàn đang hoạt động.

Đơn vị giao dịch:

• Lô chẵn: Các giao dịch với khối lượng là 100 cổ phiếu hoặc bội số của 100.
• Lô lẻ: Các giao dịch với khối lượng từ 1 –  99 cổ phiếu.

Nguyên tắc khớp lệnh:

Sàn Upcom thực hiện theo 2 nguyên tắc khớp lệnh:

• Ưu tiên về giá: Trong vị thế bán thì giá thấp hơn được ưu tiên xếp trước. Ngược lại, trong vị thế mua sẽ ưu tiên giá mua cao hơn.
• Ưu tiên về thời gian: Với điều kiện cùng mức giá thì giao dịch đặt lệnh sớm hơn sẽ được ưu tiên thực hiện trước.

Xem thêm: Thời gian giao dịch chứng khoán tại Việt Nam

6. Một số thuật ngữ cơ bản trong thị trường chứng khoán

Thuật ngữ	Giải thích
Cổ phần	Nguồn vốn điều lệ được chia thành các phần bằng nhau.
Cổ phiếu	Giấy tờ có giá được phát hành để xác nhận quyền sở hữu cổ phần.
Cổ phiếu phổ thông/ cổ phiếu thường	Loại cổ phiếu phổ biến nhất, được biểu quyết đối với các quyết định lớn của công ty, tự do chuyển nhượng và được trả cổ tức theo kết quả kinh doanh.
Cổ phiếu ưu đãi	Là loại cổ phiếu có giá trị phiếu biểu quyết cao hơn nhiều so với cổ phiếu dạng phổ thông.
Cổ phiếu ưu đãi cổ tức	Loại cổ phiếu tương tự cổ phiếu thường nhưng được hưởng nhiều ưu đãi hơn.
Cổ phiếu Blue Chip	Là cổ phiếu tiềm năng, có doanh thu và tăng trưởng ổn định
Cổ đông	Những cá nhân/tập thể sở hữu cổ phiếu.
Cổ tức	Là lợi nhuận sau thuế được chia cho cổ đông có thể bằng tiền hoặc cổ phiếu.
Cổ tức cố định	Lợi nhuận được chia mà không phụ thuộc kết quả kinh doanh của công ty.
Cổ tức thưởng	Lợi nhuận được chia phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty.
Trái phiếu	Loại chứng khoán phát hành xác nhận nghĩa vụ nợ phải trả của tổ chức phát hành.
Chứng chỉ quỹ	Loại chứng khoán được phát hành bởi các quỹ đầu tư chứng khoán.
VN-Index	Chỉ số thể hiện sự biến động các cổ phiếu được niêm yết trên sàn HOSE.
HNX-Index	Chỉ số thể hiện sự biến động các cổ phiếu được niêm yết trên sàn HNX.
IPO	Là lần đầu tiên phát hành chứng khoán của công ty ra công chúng.
Sàn giao dịch	Nơi trao đổi, mua bán chứng khoán
Thanh khoản	Tính dễ dàng mua bán chứng khoán.
Khối lượng giao dịch (Volume)	Số lượng chứng khoán được mua bán trong phiên giao dịch.
Vốn hóa	Tổng giá trị sổ cổ phần của một công ty niêm yết hoặc tổng giá trị thị trường của một doanh nghiệp.

7. Cần chuẩn bị gì để đầu tư vào chứng khoán?

Sau khi tìm hiểu chứng khoán là gì thì việc chuẩn bị những gì để giúp nhà đầu tư mới bước chân vào thị trường là vô cùng quan trọng. Một số yếu tố để đầu tư vào thị trường chứng khoán như sau:

• Nguồn tài chính: Đây là điều kiện cần để đầu tư vào chứng khoán. Nguồn vốn sẽ tùy vào khối lượng tài sản, lợi nhuận mong muốn và khả năng chấp nhận rủi ro của nhà đầu tư.
• Kiến thức về thị trường chứng khoán: Nhà đầu tư nên chuẩn bị cho mình những kiến thức từ cơ bản đến nâng cao về chứng khoán để có thể phân tích thị trường mỗi ngày và đưa ra quyết định mua bán hiệu quả hơn. 
• Thiết bị để giao dịch: Nhà đầu tư chỉ cần sử dụng thiết bị như laptop hay điện thoại thông minh có kết nối Internet là có thể tiến hành trao đổi mua bán nhanh chóng mà không cần phải ra trực tiếp sàn chứng khoán. 
• Thông tin về kinh tế, thị trường: Thị trường chứng khoán cũng bị ảnh hưởng bởi các thông tin về chính trị, xã hội hoặc kinh tế vĩ mô,... Do đó, nhà đầu tư nên theo dõi và cập nhật tin tức thường xuyên để tư duy và lên chiến lược đầu tư hợp lý.

8. Kết lại

Thị trường chứng khoán phong phú, đa dạng và cũng rất phức tạp. Đây là nơi mua bán các chứng khoán và thường được thực hiện chủ yếu tại sở giao dịch chứng khoán. Hy vọng bài viết này sẽ giúp cho các nhà đầu tư hiểu hơn chứng khoán là gì và tìm cho mình một sàn chứng khoán tốt nhất để bỏ vốn đầu tư và thu về lợi nhuận cao cho mình.

Nguồn tham khảo: https://vnrebates.net/chung-khoan-la-gi-2-san-chung-khoan-viet-nam.html